DEN HAAG, 30 december 2021 – Op grond van nieuwe feiten adviseert de Restitutiecommissie om alsnog twee schilderijen van de kunstenaar A. von Stadler terug te geven aan de Joodse erven Isay. Daartoe is geadviseerd nadat hun verzoek opnieuw werd beoordeeld door nieuw bewijsmateriaal in een tot voor kort onbekend archief in het Joods Museum. Uit recent onderzoek blijkt dat de toenmalige eigenaar van de kunstwerken, Alfred Isay, deze onvrijwillig kwijtraakte door het naziregime in de Tweede Wereldoorlog. De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap neemt het advies over. De twee kunstwerken zullen aan de erven worden gerestitueerd.

Heroverweging

Al in 2009 dienden de erven Adelsberger, waaronder de erven Isay, een verzoek in om de twee schilderijen van de schilder Von Stadler (1850-1917) te restitueren. Destijds werd het verzoek afgewezen omdat de eigendom en de omstandigheden van het bezitsverlies onvoldoende vaststonden. Nadat aan het Joods Museum een familiearchief werd overhandigd met documenten over de familie Adelsberger, onder meer over de verkoop van schilderijen in de periode 1933-1945, zijn de erven hiervan op de hoogte gebracht. Aan de hand van deze documenten en eigen aanvullende documentatie hebben de erven Adelsberger de Restitutiecommissie verzocht om het teruggaveverzoek opnieuw te beoordelen. Deze nieuwe feiten leverden volgens de commissie voldoende basis om het verzoek tot herbeoordeling inhoudelijk in behandeling te nemen.

Na onderzoek is de commissie tot het oordeel gekomen dat het in hoge mate aannemelijk is dat Alfred Isay, de schoonzoon van Abraham Adelsberger, ten tijde van het bezitsverlies in november 1941 eigenaar was van de twee schilderijen van Von Stadler. Ook acht de commissie het in voldoende mate aannemelijk dat Isay, die gegeven zijn Joodse afkomst tot een vervolgde bevolkingsgroep behoorde, deze twee kunstwerken op 13 november 1941 onvrijwillig is kwijtgeraakt als gevolg van omstandigheden direct gerelateerd aan het naziregime. Op deze datum werden de schilderijen – door tussenkomst van een bevriende relatie van Isay – aangekocht door Kunsthandel voorheen J. Goudstikker, gedreven door de Duitser Alois Miedl.

Familiegeschiedenis

Abraham Adelsberger (1863-1940) was een succesvol Duits-Joodse ondernemer. Hij bezat in Neurenberg een villa met een grote kunstcollectie, waaronder de Von Stadler-schilderijen. Na de machtsovername van de nazi’s in 1933 werden de omstandigheden voor Adelsberger en zijn vrouw steeds nijpender en vluchtten zij naar Amsterdam. Eerder al had Adelsberger door zijn financiële problemen een juridische transactie afgesloten met zijn schoonzoon Alfred Isay (1885-1948). Hierdoor kwam Isay in bezit van een deel van de kunstcollectie, waaronder de twee schilderijen van Von Stadler. Isay nam vervolgens in 1934 bij zijn vlucht deze werken mee naar Amsterdam, waar hij de werken later onvrijwillig kwijtraakte.

Relevant advies en samenvatting: Adelsberger (II).
Gerelateerd advies: Adelsberger.