Portret van Don Luis de Requessens y Zuñiga

Advies inzake het verzoek tot teruggave van NK 3409

Portret van Don Luis de Requessens y Zuñiga

Dossiernummer: RC 1.7

Soort advies: NK-collectie

Adviesdatum: 28 oktober 2002

Periode bezitsverlies: 1940-1945

Oorspronkelijke eigenaar: Particulier

Plaats bezitsverlies: In Nederland

NK 3409 – Don Luis de Requessens y Zuñiga, anoniem (foto: RCE)

Download PDF

Het advies

Bij brief van 22 juli 2002 heeft de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen de Restitutiecommissie verzocht te adviseren over de te nemen beslissing op het verzoek van de heer K.O.N. namens de erven van de heer J.H. Gosschalk om teruggave van het schilderij Don Luis de Requessens y Zuñiga van een anonieme kunstenaar (NK 3409) van 21 juni 2002.

De feiten

Naar aanleiding van het verzoek om teruggave is in opdracht van de commissie een onderzoek naar de feiten ingesteld. De resultaten van dat onderzoek zijn neergelegd in een historisch verslag van Bureau Herkomst Gezocht van 12 september 2002 dat aan de verzoeker is toegezonden. De commissie acht nader onderzoek niet noodzakelijk.

Algemene overwegingen

De commissie laat zich bij haar advisering leiden door de beleidslijnen van de commissie Ekkart en de regering ter zake.
De commissie heeft zich de vraag gesteld of een uit te brengen advies invloed mag ondervinden van mogelijke consequenties voor de beslissing in andere zaken. De commissie beantwoordt die vraag, behoudens bijzondere omstandigheden, ontkennend omdat een dergelijke invloed bezwaarlijk kan worden tegengeworpen aan de betrokken verzoeker.

De commissie heeft zich voorts afgevraagd op welke wijze moet worden omgegaan met het gegeven dat bepaalde feiten niet meer zijn te achterhalen, dat bepaalde gegevens zijn verloren gegaan of niet zijn teruggevonden, of anderszins bewijzen niet meer zijn bij te brengen. De commissie is daaromtrent van mening dat, indien het tijdsverloop (mede) oorzaak is van de ontstane problemen, het risico daarvoor, behoudens bijzondere omstandigheden, behoort te liggen bij de overheid.

De commissie is tenslotte van mening dat inzichten en omstandigheden die naar algemene maatschappelijke opvattingen sedert de Tweede Wereldoorlog klaarblijkelijk zijn veranderd, gelijk mogen worden gesteld aan nova (nieuwe feiten).

Bijzondere overwegingen

Uit voormeld onderzoeksrapport blijkt dat Don Luis de Requessens y Zuñiga (NK 3409) eigendom was van de heer J.H. Gosschalk
Het schilderij is onvrijwillig, als gevolg van vervolging door het nazi-regime, uit het bezit van de heer J.H. Gosschalk geraakt.
Nu niet eerder een verzoek om teruggave van Don Luis de Requessens y Zuñiga (NK 3409) werd behandeld is dit verzoek om teruggave toewijsbaar.
Nu niet is gebleken dat de verkoopprijzen op enig moment ten goede zijn gekomen aan de eigenaar, kan van terugbetaling geen sprake zijn.

Conclusie

Gelet op het vorenstaande is het advies van de commissie aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen om het schilderij Don Luis de Requessens y Zuñiga (NK 3409) terug te geven aan de erven van de heer J.H. Gosschalk.

Aldus vastgesteld in de vergadering van 28 oktober 2002.

J.M. Polak (voorzitter)
B.J. Asscher (vice-voorzitter)
J.Th.M. Bank
J.C.M. Leijten
E.J. van Straaten
H.M. Verrijn Stuart

Samenvatting RC 1.7

PORTRET VAN DON LUIS DE REQUESSENS Y ZUÑIGA VAN EEN ANONIEME KUNSTENAAR (NK 3409)

Bij brief van 22 juli 2002 verzocht de staatssecretaris van OCenW de Restitutie Commissie een advies uit te brengen over het verzoek om teruggave van het schilderij Portret van Don Luis de Requessens y Zuñiga van een anonieme kunstenaar (NK 3409). Dit verzoek was namens de erfgenamen van de oorspronkelijke eigenaar, de joodse kunstschilder J.H. Gosschalk, op 21 juni 2002 ingediend.

In opdracht van de Restitutie Commissie werd door Bureau Herkomst Gezocht een (kunst) historisch onderzoek uitgevoerd. Nader onderzoek heeft de commissie niet noodzakelijk geacht.

samenvatting feitenrapport

Het Portret van Don Luis de Requessens y Zuñiga, een uit de tweede helft van de 16e eeuw daterend schilderij van een Spaans edelman van de hand van een anonieme kunstenaar, bleek tot in de oorlog eigendom te zijn geweest van de joodse kunstenaar J.H. Gosschalk. Tijdens de oorlog werd hij, evenals zoveel joodse Nederlanders, gedwongen zijn kostbaarheden in te leveren bij de Duitse roofinstantie Lippmann, Rosenthal & Co. Het schilderij behoorde tot de voorwerpen die hij moest inleveren, zo blijkt uit de administratie van de Liro-bank. Het werd doorverkocht en vond zo zijn weg naar Duitsland. De heer Gosschalk heeft waarschijnlijk nooit geweten dat het schilderij na de oorlog uit Duitsland is teruggekomen.

advies

In de vergadering van 28 oktober 2002 stelde de commissie haar advies vast. Zij adviseerde tot teruggave van het schilderij aan de erven van de heer Gosschalk. De commissie overwoog dat vast was komen te staan dat het schilderij tot het voormalig eigendom van J.H. Gosschalk behoorde en dat het schilderij onvrijwillig, als gevolg van vervolging door het nazi-regime, uit het bezit van de heer J.H. Gosschalk was geraakt. Aangezien er niet eerder een verzoek om teruggave van het schilderij was behandeld, achtte de commissie dit verzoek toewijsbaar conform het door de minister van OCenW vastgestelde restitutiebeleid.

De Staatssecretaris berichtte de commissie bij brief van 6 december 2002 dat hij dit advies overnam en het verzoek zou honoreren.

Advies: Portret van Don Luis de Requessens y Zuñiga

Gerelateerde adviezen: Gosschalk II