Den Haag, 1 november 2018 – De Restitutiecommissie heeft bindend advies uitgebracht over het verzoek tot teruggave van het schilderij Bild mit Häusern van Wassily Kandinsky, thans in bezit van de gemeente Amsterdam. De commissie is van oordeel dat de gemeente niet verplicht is tot restitutie.

Het schilderij maakte voor de Tweede Wereldoorlog deel uit van de kunstverzameling van Emanuel Lewenstein en zijn echtgenote Hedwig Weijermann. Zij hadden twee kinderen, Robert en Wilhelmine Lewenstein. Op 9 oktober 1940 is het schilderij geveild bij veilinghuis Frederik Muller en daar aangekocht voor de gemeente Amsterdam. Sindsdien bevindt het schilderij zich in de collectie van het Stedelijk Museum. Verzoekers om restitutie zijn erfgenamen van Wilhelmine Lewenstein, Robert Lewenstein, en zijn toenmalige echtgenote Irma Klein. Zij stellen dat het schilderij bij de veiling onvrijwillig uit het familiebezit is geraakt als gevolg van omstandigheden die direct verband hielden met het naziregime. Verzoekers en de gemeente hebben de claim op het schilderij aan de Restitutiecommissie voorgelegd voor onderzoek en bindend advies.

Op grond van de beschikbare documenten moet er volgens de commissie vanuit worden gegaan dat het schilderij ten tijde van de veiling bij Frederik Muller behoorde tot de ontbonden maar nog niet verdeelde goederengemeenschap van Robert Lewenstein en Irma Klein. Op grond van een tussen hen na de oorlog gesloten verdelingsovereenkomst is het schilderij toebedeeld aan Irma Klein, zodat slechts haar erfgename het schilderij nu kan claimen. Met betrekking tot haar claim is de commissie van oordeel dat dat de verkoop van het schilderij enerzijds niet los kan worden gezien van het naziregime maar anderzijds mede moet zijn veroorzaakt door de verslechterde financiële omstandigheden waarin Robert Lewenstein en Irma Klein al voor de Duitse inval verkeerden.

De commissie heeft in haar uiteindelijke oordeel de belangen van de erfgename van Irma Klein en die van de gemeente betrokken. Daarbij was voor de commissie van belang dat het in deze zaak niet gaat om roof of confiscatie van kunst. Irma Klein heeft na de oorlog geen pogingen ondernomen om het schilderij terug te krijgen. Haar erfgename heeft verder geen bijzondere binding met het schilderij. Daarnaast was voor de commissie van belang dat de gemeente het schilderij te goeder trouw heeft verworven en het werk een belangrijke plaats heeft in de collectie van het Stedelijk Museum. Op grond van deze belangen is de commissie tot het oordeel gekomen dat de gemeente niet verplicht is tot restitutie van het schilderij.

Over de Restitutiecommissie

De Adviescommissie Restitutieverzoeken Cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog adviseert over claims op tijdens de naziperiode verloren cultuurgoederen, zogeheten roofkunst. Sinds haar start in 2002 heeft de Restitutiecommissie 156 adviezen uitgebracht en zijn 176 claims aan haar voorgelegd.

Relevant bindend advies: Bild mit Häusern door Wassily Kandinsky